Tiểu sử Lê Sát – Cuộc đời của Lê Sát
Mục lục
Lê Sát
Lê Sát (chữ Hán: é»å¯, ? â 1437) là công thần khai quá»c nhà Lê sÆ¡ trong lá»ch sá» Viá»t Nam, ngưá»i là ng Bá» NgÅ©, thuá»c Lam SÆ¡n, huyá»n Thá» Xuân, Thanh Hóa, Viá»t Nam.
Lê Sát trà dÅ©ng hÆ¡n ngưá»i, theo Lê Lợi khá»i binh, trải bao gian hiá»m, láºp nhiá»u chiến công. NÄm Máºu Thân (1428), Lê Lợi phong thưá»ng cho các công thần, ông ÄÆ°á»£c ban hiá»u Suy trung Tán trá» Hiá»p trung mưu quá»c công thần Nháºp ná»i kiá»m hiá»u Tư khấu bình chương quân quá»c trá»ng sá»±. NÄm 1429, tên ông Äứng thứ nhì, phong Huyá»n thượng hầu.
NÄm thứ 6, Äá»i vua Lê Thái Tá» 1433 ông ÄÆ°á»£c phong là m Äại tư Äá», nháºn cá» má»nh giúp vua Lê Thái Tông. NÄm thứ nhất Thiá»u Bình 1434, ông ÄÆ°á»£c phong là m thá»§ tưá»ng. Lê Sát hÄng hái giúp vua sá»a chÃnh sá»±, nÄng can gián nhưng ông không hiá»u Äại thá», là m theo ý riêng, nóng nảy. Lê Thái Tông bên ngoà i tá» vẻ bao dung, trong lòng ghét bá». NÄm 1437, Lê Sát bá» bãi chức, sau bắt tá»± tá» tại nhà , vợ con gia sản Äá»u bá» tá»ch thu.
Bạn đang xem: Tiểu sử Lê Sát – Cuộc đời của Lê Sát
Tham gia Khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n
Tham gia khá»i nghÄ©a và chiến công á» Lá»i Giang
Lê Sát ÄÆ°á»£c miêu tả trong sách Äại Viá»t thông sá» cá»§a Lê Quý Äôn là trà dÅ©ng hÆ¡n ngưá»i, mùa xuân, tháng Giêng, nÄm Máºu Tuất 1418, Lê Lợi xưng Bình Äá»nh vương khá»i binh á» Lam SÆ¡n, Lê Sát tham gia khá»i nghÄ©a từ Äầu, theo Lê Lợi trải bao gian hiá»m.
Tháng 10, nÄm Canh Tý, 1420, nghÄ©a quân Lam SÆ¡n Äánh bại 10 vạn quân do Lý Bân, Phương ChÃnh chá» huy á» Thi Lang , Lý An, Phương ChÃnh chá» chạy thoát ÄÆ°á»£c thân mình. Tháng 12 nÄm Äó, Lê Lợi tiến quân Äóng á» sách Ba Lẫm , thuá»c huyá»n Lá»i Giang, khiêu khÃch cho quân Minh ra Äánh. Tưá»ng Minh là Äô ty Tạ Phương, Hoà nh Thà nh bá» Äá»n Nga Lạc, vá» giữ trại Quan Du Äá» phòng bá» cho thà nh Tây Äô, cá» giữ không ra Äánh. Lê Lợi ngà y Äêm dùng nhiá»u cách tiến công uy hiếp Äá» quân Minh má»i má»t, rá»i loạn. Lại sai Lê Sát, Lê Hà o chia nhau tiến Äánh, cả phá bá»n giặc, chém ÄÆ°á»£c hÆ¡n nghìn thá»§ cấp, thu ÄÆ°á»£c rất nhiá»u chiến cụ, từ Äó thế giặc ngà y má»t suy. Vua bèn chiêu táºp nhân dân các xứ. Các huyá»n bên cạnh Äá»u sôi ná»i hưá»ng ứng, cùnh nhau tiến Äánh và uy hiếp các Äá»n do quân Minh chiếm giữ.
Tráºn Äánh Ỡải Khả Lưu
Tháng 12, nÄm Giáp Thìn (1424), sau khi Cầm Bà nh Äã Äầu hà ng, Lê Lợi chuẩn bá» tiến quân ra vây thà nh Nghá» An, thì ÄÆ°á»£c tin quân Minh do Trần TrÃ, SÆ¡n Thá» Äem quân Äến. Lê Lợi sai Äinh Liá»t Äi ÄÆ°á»ng tắt giữ thế tranh tiên, giữ huyá»n Äá» Gia, bản thân tá»± cầm Äại quân giữ nÆ¡i hiá»m yếu.
Ba, bá»n hôm sau, Lê Lợi Äánh bại quân Minh á» cá»a Khả Lưu, quân Minh dá»±a và o núi, Äắp lÅ©y, cá» thá»§. Lê Lợi Äá»t doanh trại cÅ©, tiến quân ngược dòng sông, giả trá»n Äi, rá»i quay lại theo ÄÆ°á»ng tắt, ngầm Äợi quân Minh Äến. Quân Minh không nghi ngá» gì, Äem quân Äến Äóng á» doanh trại cÅ© cá»§a nghÄ©a quân, Lê Lợi cho quân tinh nhuá» khiêu chiến, quân Minh Äem quân ra Äánh. Lê Lợi tung phục binh ra Äánh, Lê Sát, Lê Lá» , Lê Vấn, Lê Nhân Chú, Lê Ngân, Lê Chiến, Lê Tông Kiá»u, Lê Khôi, Lê Bôi, Lê VÄn An là m tưá»ng tiên phong, tranh nhau giá tráºn, quân Minh tan vỡ, Äô Äá»c Chu Kiá»t bá» bắt sá»ng, Äô ty Hoà ng Thà nh bá» chém, bắt sá»ng hà ng nghìn ngưá»i, váºt tư, khà giá»i, thuyá»n bè không sao ká» xiết.
Lê Lợi Äuá»i tá»i 3 ngà y, tá»i táºn thà nh Nghá» An, quân Minh rút và o thà nh cá» thá»§. Sách Äại Viá»t thông sá» chép rằng:Từ Äó thế quân lừng lẫy.
Vây thà nh Tây Äô[10]
NÄm Ất Tỵ, 1425, nghÄ©a quân vây thà nh Nghá» An, quân Minh táºp trung cứu thà nh Nghá» An, Lê Lợi cho rằng các thà nh Tây Äô suy yếu, liá»n sai chá»n 2000 quân tinh nhuá», 2 thá»t voi, Lê Lá» , Lê Sát, Lê Nhân Chú và Lê Triá»n, Lê Bá» Äi gấp theo ÄÆ°á»ng Äất Äánh úp thà nh Tây Äô, chém ÄÆ°á»£c hÆ¡n 500 thá»§ cấp, bắt sá»ng ÄÆ°á»£c rất nhiá»u. Bấy giá» ngưá»i Thanh Hóa tranh nhau Äến cá»a quân xin liá»u chết Äánh giặc. Lê Lợi sai quân vây thà nh Tây Äô.
Tráºn Chi LÄng â Xương Giang
NÄm BÃnh Ngá» 1426, tháng 8, Lê Lợi sai 3 cánh quân tiến ra Bắc, cánh quân do Lý Triá»n, Äá» Bà và Äinh Lá» , Nguyá» n Xà Äánh bại 10 vạn quân cá»§a Vương Thông á» tráºn Tá»t Äá»ng, Chúc Äá»ng. Lê Lợi kéo quân từ LÅ©ng Giang ra há»i quân Äóng á» Tây Phù Liá»t , rá»i chuyá»n tá»i Äông Phù Liá»t . Vương Thông bá» bao vây, Äá»nh giảng hòa vá»i nghÄ©a quân, nhưng nghe lá»i cá»§a Trần Phong , Lương Nhữ Há»t mà Äá»i ý.
Lê Lợi bèn sai các tưá»ng chia quân Äi Äánh các thà nh: Quá»c Hưng Äánh hai thà nh Äiêu Diêu , và Thá» Cầu ; Lê Khả và Lê Khuyá»n Äánh thà nh Tam Giang ; Lê Sát, Lê Thụ, Lê Lý, Lê Lãnh và Lê Triá»n Äánh thà nh Xương Giang ; Lê Lá»±u và Lê Bôi Äánh thà nh Khâu Ãn .
NÄm Äinh Mùi, 1427, nghÄ©a quân bao vây thà nh Äông Quan, quân Minh á» Nghá» An, Äiêu Diêu Äầu hà ng, quân Minh bá» Äánh gấp bá» thà nh Khâu Ãn, thà nh Xương Giang chưa bá» phá. Hai tưá»ng vây cá»a Nam thà nh Äông Quan là Äinh Lá» và Lý Triá»n bá» tá» tráºn khi tưá»ng Minh là Vương Thông Äánh úp ra, Lê Sát, Nguyá» n Lý, Trá»nh Lá»i, Nguyá» n ChÃch ÄÆ°á»£c Äiá»u vá» vây mặt nam Äông Quan.
Tháng 6, nÄm 1427, Lê Sát ÄÆ°á»£c thÄng là m Tư mã, Lê Lợi sai ông cùng Thái úy Trần Nguyên Hãn Äánh gấp thà nh Xương Giang, tháng 9 hạ ÄÆ°á»£c.
Tháng 9 nÄm 1427, Liá» u ThÄng Äi ÄÆ°á»ng Quảng Tây mang 10 vạn quân, 2 vạn ngá»±a; Má»c Thạnh Äi ÄÆ°á»ng Vân Nam mang 5 vạn quân, 1 vạn ngá»±a sang cứu Vương Thông. ÄÆ°á»ng Liá» u ThÄng Äi dá»± tÃnh từ Lạng SÆ¡n, qua Xương Giang Äá» và o Äông Quan. Lê Lợi sai Lê Sát cùng Lê Nhân Chú, Lê Lãnh, Lê Liá»t, Lê Thụ mang 1 vạn quân và 5 thá»t voi lên ải Chi LÄng Äón Äánh.
Lê Sát Äặt phục binh á» Chi LÄng rá»i sai tưá»ng giữ ải là Trần Lá»±u mang quân ra Äánh nhá», giả thua, trưá»c tiên bỠải Pha LÅ©y vỠải Chi LÄng. Quân Minh hÄng hái tiến lên già nh ải Pha LÅ©y, rá»i tiến Äến Chi LÄng. Ngà y 20 tháng 9, hai bên lại Äụng nhau á» Chi LÄng, Trần Lá»±u lại thua chạy. Liá» u ThÄng dẫn quân tiên tiến lên trưá»c, Lê Sát và Lưu Nhân Chú Äá» ra Äánh, chém ÄÆ°á»£c Liá» u ThÄng á» núi Mã Yên
Ngà y 25 tháng 9, Lê Sát cùng các tưá»ng lại xung tráºn, Äánh thắng quân Minh má»t tráºn nữa, giết ÄÆ°á»£c tưá»ng Lương Minh. Thôi Tụ và Hoà ng Phúc lên nắm quyá»n chá» huy. Quân Minh tuy thua nhưng còn Äông và mạnh, Lê Sát chá»§ trương vây Äánh, chặn giữ các Äá»n ải quanh vùng Chi LÄng và chặn ÄÆ°á»ng vá», chá» Äá» ngá» ÄÆ°á»ng Äến Xương Giang. Thôi Tụ dá»± tÃnh và o thà nh Xương Giang là m nÆ¡i trú quân Äá» phá»i hợp vá»i Vương Thông, nhưng khi tiến Äến Xương Giang má»i biết là thà nh Äã bá» quân Lam SÆ¡n hạ. Thôi Tụ phải Äóng quân ngoà i cánh Äá»ng Xương Giang.
Lê Lợi Äiá»u Lê VÄn An và Nguyá» n Lý mang quân lên tiếp viá»n cho Lê Sát, vây chặt quân Minh. Tháng 10 âm lá»ch nÄm 1427, quân Lam SÆ¡n tá»ng tấn công, thắng quân Minh má»t tráºn lá»n, tiêu diá»t 5 vạn Äá»ch, bắt sá»ng Thôi Tụ, Hoà ng Phúc cùng hÆ¡n 3 vạn quân. Lê Sát ÄÆ°á»£c tÃnh có công Äầu trong tráºn nà y.
Má»c Thạnh nghe tin Liá» u ThÄng bá» tiêu diá»t phải bá» chạy. Vương Thông á» Äông Quan thấy viá»n binh bá» phá cÅ©ng Äà nh xin giảng hòa và rút vá» nưá»c.
Trong chiến dá»ch nà y, sá» gia Lê Quý Äôn cho rằng công ông Äứng Äầu các tưá»ng.
Phong thưá»ng
NÄm Thuáºn Thiên thứ nhất, Máºu Thân, 1428, Lê Sát ÄÆ°á»£c ban hiá»u Suy trung Tán trá» Hiá»p trung mưu quá»c công thần. Nháºp ná»i Kiá»m hiá»u Tư khấu Bình chương quân quá»c trá»ng sá»±.
Tháng 5, ngà y má»ng 3, nÄm 1429 ban biá»n ngạch công thần cho 93 viên, Lê Sát ÄÆ°á»£c phong Huyá»n thượng hầu, công hà ng thứ nhất.
Tham dá»± triá»u chÃnh
Triá»u vua Lê Thái Tá»
NÄm Thuáºn Thiên thứ 2, 1429, Lê Sát cùng 6 vá» Äại thần khác ÄÆ°á»£c lá»nh cá»§a vua Lê Thái Tá» mang kim sách láºp quá»c vương Lê Tư Tá» và Hoà ng Thái tá» Lê Nguyên Long. Ngà y má»ng 7, sai Nháºp ná»i kiá»m hiá»u bình chương sá»± Lê Vấn, Nháºp ná»i Äại tư mã Lê Ngân,Nháºp ná»i thiếu phó Lê VÄn Linh mang kim sách láºp Hữu tưá»ng quá»c Khai quân công Tư Tá» là m Quá»c vương, giúp coi viá»c nưá»c.Sai Nháºp ná»i tư khấu Lê Sát, Tư không Lê Nhân Chú, Nháºp ná»i tư mã Lê Lý, Nháºp ná»i thiếu úy Lê Quá»c Hưng mang kim sách láºp Lương quáºn công Nguyên Long là m Hoà ng thái tá».
Lê Sát ÄÆ°á»£c sá»± tÃn nhiá»m cá»§a Lê Thái Tá» trong viá»c á»§y thác phò trợ con nhá» là thái tá» Lê Nguyên Long má»i lên 10 tuá»i. NÄm 1433, ông ÄÆ°á»£c Lê Thái Tá» gia phong là m Dương VÅ© tÄ©nh nạn công thần, thÄng là m Äại tư Äá».
Triá»u vua Lê Thái Tông
Tháng 8 nhuáºn âm lá»ch nÄm 1433, Lê Thái Tá» mất, hoà ng thái tá» Lê Nguyên Long kế vá», tức vua Lê Thái Tông, ông chá»u cá» má»nh phụ chÃnh.
NÄm Thiá»u Bình thứ nhất (1434), do là báºc có công Äầu, ông là m thá»§ tưá»ng.
Lê Sát ghét Tư khấu Lê Nhân Chú nên Äã vu cáo Äá» giết Äi , lại ngá» em cá»§a Nhân Chú là Lưu Khắc Phục oán mình, nên xin Äoạt quyá»n hà nh cá»§a Khắc Phục. Lưu khắc Phục bá» bãi chức Nam Äạo Hà nh khiá»n, cho là m Phán Äại tông chÃnh, cho coi viá»c hà nh ngục. Do Äó các công thần Äá»u sợ, lại thêm ông dùng hình phạt quá nghiêm khắc tà n bạo
Giám sinh Nguyá» n Äức Minh theo gia Äình Äến trưá»ng giám, thấy có lá thư nặc danh dán á» trên tưá»ng ngôi chùa bên ÄÆ°á»ng, lá thư viết rằng Äại tư Äá» Lê Sát và Äô Äá»c Phạm Vấn cùng láºp mưu giết Lưu Nhân Chú. Giám sinh Nguyá» n Äức Minh nói bô bô gá»i má»i ngưá»i Äến xem rá»i xé bá», vứt xuá»ng nưá»c. Có ngưá»i tá»t cáo chuyá»n Äó, Lê Sát ngá» rằng giám sinh há» Nguyá» n viết, Äem tra khảo, y không chá»u nháºn. Hình quan cho rằng tá»i trạng không rõ rà ng nên Äức Minh chá» bá» Äi Äà y và tá»ch biên tà i sản.
Uy Viá» n quân nhân Nguyá» n Bẩm, trung quân thiết Äá»t Trình Thá» Lá»c, chuyên là m nghá» rá»§ trá»m những kẻ kẻ nô tì nhà nưá»c Äá» ban cho các quan, tư mã Äinh Liá»t bắt ÄÆ°á»£c, Äem tâu. Hiá»n giá» nô tì cá»§a nhà nưá»c bá» trá»n nhiá»u. Lê Sát giáºn lắm, sai hình quan tra tấn ngay giữa Äiá»n Äình rá»i Äem chém.
Triá»u Äình là m chùa Báo Thiá»n, viá»c thá» má»c nặng ná», có ngưá»i thợ tên Cao Sư Äãng là m viá»c khó nhá»c, nói vụng rằng Thiên tá» thì không có Äức Äá» Äến hạn hán, Äại thần thì Än cá»§a Äút, cá» dùng ngưá»i không có công lao, có gì là thiá»n Äâu mà là m chùa to thế. Có ngưá»i cáo giác, quan Thẩm hình viá»n Nguyá» n Äình Lá»ch Äá» nghá» chém. Nguyá» n Thiên Há»±u và Bùi Cầm Há» tâu xin miá» n tá»i chết cho ngưá»i nà y. Vua Thái Tông sắp nghe theo, Lê Sát nói:Trưá»c kia nghe lá»i bá»n Thiên Há»±u, không giết Nguyá» n Äức Minh Äến ná»i chúng bá» thư nặc danh vu nhau, nay muá»n tha ngưá»i nà y thì là m sao cho ngưá»i khác rÄn sợ. Thiên Há»±u không dám nói nữa, bén Äem chém.
Quan Äá»ng tri Bắc Äạo Bùi Ư Äà i xin chá»n những báºc kỳ lão và o hầu Äá» khuyên rÄn nhắc bảo vua, bên ngoà i Äặt chức sư phó Äá» chá» huy trÄm quan. Lê Sát giáºn lắm. xin giao Ư Äà i cho ngục quan xét há»i, ghép và o tá»i ly gián vua tôi. Vua Lê Thái Tông không nghe, Lê Sát tâu 4 lần, vua Äá»u không nghe. Các Äại thần Nguyá» n Thiên Há»±u, hữu báºt Lê VÄn Linh Äá»u nghe lá»i Lê Sát, nhà vua bất Äắc dÄ© phải Äà y Bùi Ư Äà i, trong lòng vua bắt Äầu ghét Lê Sát.
Tháng 9, nÄm 1433, nÄm Thiá»u Bình thứ nhất, sứ Chiêm Thà nh mang thư và lá» váºt sang cá»ng Äá» cầu hòa thân. Äại tư Äá» Lê Sát há»i: “Nưá»c ngươi và o trá»m Äất ta, bắt bá» dân chúng á» châu Hóa là cá» là m sao?”. Sứ thần trả lá»i: “Vua nưá»c tôi nghe tin Tiên Äế bÄng hà , nay Hoà ng Äế lên ngôi, hai nưá»c chưa trao Äá»i sứ thần, cÅ©ng chưa tin hẳn, nên sai tưá»ng quân Äến Äầu Äá»a giá»i há»i thÄm tin tức. Tưá»ng quân tá»± tiá»n là m trái lá»i dạy bảo, bắt trá»m 6 ngưá»i cá»§a châu Hóa Äem vá». Vua nưá»c tôi giáºn lắm, xá» tá»i tất cả (những ngưá»i và o cưá»p châu Hóa) từ Äại tưá»ng trá» xuá»ng Äá»u bá» chặt chân, rá»i ÄÆ°a ngưá»i bá» bắt giao trả cho Tá»ng quản Hóa Châu, không dám xâm phạm Äến”.
Tháng 6, nÄm 1434, Lê Sát là m xong chùa Thanh Äà m và Chiêu Äá» gá»m hÆ¡n 90 gian, vô cùng tráng lá». Nhà vua thấy Lê Sát là ngưá»i có công lá»n, truy phong hai Äá»i (cha và ông ná»i) cá»§a Lê Sát.
Cùng tháng 6, 1435, Lê Sát cùng các Äại thần thấy vua má»i 13 tuá»i, hà ng ngà y cùng vá»i bá»n hầu cáºn chÆ¡i trong cung, muá»n chá»n những kẻ túc nho và o Äá» khuyên bảo vua. Há» cá» Hà nh khiá»n thừa chá» Nguyá» n Trãi, Trung thư thá» lang Trình Thuấn Du và vÄn thần nÄm, sáu ngưá»i cùng vá»i và i ba Äại thần chia phiên nhau và o hầu Kinh diên. Vua Lê Thái Tông trả lại tá» tâu không nháºn.
NÄm 1435, Lê Sát lại tâu Lê Thái Tông phải giết hoạn quan Nguyá» n Cung mà Thái Tông ưa dùng. Thái Tông không nghe theo.
Lê Thái Tông lên 14 tuá»i,sai ngưá»i cưỡi voi Äấu vá»i sÆ¡n dương, sÆ¡n dương bá» cùng quẫn, lấy sừng húc bừa và o voi, voi sợ chạy, ngã xuá»ng giếng chết. Lê Sát, Lê Ngân, Phan Thiên tưá»c tá»i can, vua lặng im.
Cái chết
NÄm 1437, Thái Tông Äã lá»n và biết xá» lý công viá»c. Tháng 6 nÄm Äó, vua bà n vá»i các cáºn thần muá»n triá»u Trá»nh Khả là ngưá»i từng bá» Lê Sát Äuá»i ra là m quan á» ngoà i vá» kinh giữ chức Äá»ng tá»ng quản, cầm cấm binh Äá» kiá»m chế bá»t quyá»n hà nh cá»§a ông.
Lê Sát còn chưa biết vua Thái Tông Äá»i phó vá»i mình, lại và o triá»u tâu:
- Nếu Trá»nh Khả ÄÆ°á»£c và o hầu trong cung cấm, thì sợ sẽ là m hại thần
Thái Tông im lặng bá» và o trong. Mấy hôm sau, các cáºn thần cá»§a vua là m sá» tâu Lê Sát chuyên quyá»n, tá»i không thá» dung tha ÄÆ°á»£c. Vua nháºn sá» tâu, sai bắt ông, giao cho hình quan xét há»i. Lê Sát tâu rằng:
- Nay buá»c cho thần cái tá»i chuyên quyá»n, thế là tá»i cá»§a thần do tiên Äế ban cho.
Lê VÄn Linh và Lê Ngân muá»n tâu Äỡ tá»i cho ông, nhưng vua Thái Tông không nghe, hạ chiếu nói:
- “Lê Sát tá»± chuyên giữ quyá»n bÃnh, ghen ngưá»i tà i, giết Nhân Chú Äá» tá»± ra oai cá»§a mình, truất Trá»nh Khả Äá» ngưá»i ta phục, bãi chức cá»§a Ư Äà i khiến Äình thần không ai dám nói, Äuá»i Cầm Há» ra nÆ¡i biên thùy Äá» gián quan phải ngáºm miá»ng. Xem những viá»c là m ấy Äá»u không phải là Äạo là m tôi. Nay muá»n khép và o luáºt hình Äá» tá» rõ phép nưá»c, song vì là Äại thần cá» má»nh, có công vá»i nhà nưá»c, Äặc cách khoan tha, nhưng phải bãi chức tưá»c.”
Sau Äó Thái Tông bắt giam ngưá»i cùng phe Lê Sát là Äặng Äắc, cho Bùi Ư Äà i ÄÆ°á»£c phục chức, triá»u Bùi Cầm Há» vá» kinh, cá» tư khấu Lê Ngân thay Lê Sát chấp chÃnh.
Lê Sát háºn Lê Ngân lấy mất chức cá»§a mình, nuôi nhiá»u võ sÄ© như Lê Thảo, Lê Khản và Lê Khắc Hà i, Äá»nh dùng là m thÃch khách Äá» mưu giết Lê Ngân. Viá»c Äó nhanh chóng bá» bại lá».
Tháng 7 nÄm 1437, Lê Thái Tông ra lá»nh phế truất con gái ông là Nguyên phi Lê Ngá»c Dao là m dân thưá»ng, rá»i ra chiếu kết tá»i Lê Sát và những ngưá»i cùng cánh :
- “Tá»i cá»§a Lê Sát Äáng phải chết, không thá» dung thứ ÄÆ°á»£c⦠Äặng Äắc là kẻ bà y mưu cho Sát Äá»nh hại xã tắc thì chém bêu Äầu. Nguyá» n Gia Mô biết chuyá»n mà không tá» cáo thì phải lưu Äà y nÆ¡i xa . Còn bá»n Lê VÄn Linh, Lê LÄ©nh, Lê Thụ, Lê Ã, Lê Hiêu Äá»u nên theo luáºt trá» tá»i, nếu gặp ân xá cÅ©ng không ÄÆ°á»£c tha. Lê Bang là con rá» Lê Sát,… nên lưu Äà y nÆ¡i xa… Lê Sát nay lại ngầm nuôi bá»n võ sÄ©, mưu hại ngưá»i trung lương, mưu kế gian giảo, Äáng chém Äá» rao.”
Lê Ngân và Bùi Cầm Há» can rằng Lê Sát là công thần, không nên chém rao, vì váºy Thái Tông ra lá»nh cho ông tá»± tá» tại nhà .
Tháng 7 nÄm 1437, Lê Sát tá»± vẫn chết tại nhà . Vợ con và Äiá»n sản cá»§a ông bá» tá»ch thu. Những ngưá»i cùng phe hoặc từng nói Äỡ tá»i cho ông cÅ©ng bá» phạt: Tham Äá»c Lê VÄn Linh bá» giáng xuá»ng là m Tả bá»c xạ, Äiá»n tiá»n Äô kiá»m Äiá»m Lê à bá» giáng xuá»ng là m Äá»ng tá»ng quản lá» Quy Hóa. Hai ngưá»i cùng bá» truy Äoạt tấm biá»n “công thần” ÄÆ°á»£c ban cho từ thá»i Lê Thái Tá».
NÄm 1453, Lê Nhân Tông Äại xá, cấp cho con cháu ông 100 mẫu ruá»ng quan Äiá»n. NÄm 1484, vua Lê Thánh Tông truy tặng ông chức Thái bảo, Cảnh quá»c công.
Nháºn Äá»nh
â | Ãng hÄng hái lấy viá»c giúp vua sá»a chÃnh sá»± là m trách nhiá»m cá»§a mình, nÄng can gián cÅ©ng có giúp Ãch cho vua. Nhưng ông là ngưá»i võ tưá»ng không hiá»u Äại thá», các viá»c thưá»ng theo ý riêng, tÃnh thẳng hay là m bừa, không nghÄ© Äến sau. Lại là ngưá»i nóng nảy. | â |
ââÄại Viá»t thông sá», Lê Sát |
â | Ãng là ngưá»i có công Äầu má» nưá»c, bá» chết không Äáng tá»i, thiên hạ cho là oan | â |
ââÄại Viá»t thông sá», Lê Sát |
â | Buá»i Äầu vua kinh dinh bá»n phương, phÃa Bắc Äánh giặc Minh, phÃa tây Äuá»i Ai Lao, tránh chá» thá»±c, Äánh chá» hư, Äến Äâu ÄÆ°á»£c Äấy, chá» có võ thần là bá»n Lê Thạch, Lê Lá» , Lê Sát, Lê Vấn, Lê Ngân, Lê Lý 30 ngưá»i, vÄn thần là bá»n Lê Linh, Lê Quá»c Hưng; quân cha con thì có 200 quân Thiết Äá»t, 200 nghÄ©a sÄ©, 300 dÅ©ng sÄ©, 4 thá»t voi; còn quân khinh dÅ©ng và quân già yếu há» vá» chá» có 1 nghìn ngưá»i mà thôi | â |
ââÄại Viá»t sá» ký toà n thư |
Háºu thế ghi công
Äá»n Ngá»c Lan, nÆ¡i thá» tá»± Công chúa Ngá»c Lan và 7 vá» khai quá»c công thần nhà Háºu Lê
- Äá»n Ngá»c Lan thuá»c quần thá» khu di tÃch lá»ch sá» Lam Kinh (cÄn cứ Äá»a cá»§a cuá»c khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n) cách TP.Thanh Hoá 51 km vá» phÃa Tây Bắc, thuá»c xã Xuân Lam- huyá»n Thá» Xuân, ÄÆ°á»£c bá» VÄn hoá Thông tin (cÅ©) xếp hạng là khu di tÃch lá»ch sá» cấp quá»c gia và o nÄm 1962. Äá»n hiá»n thá» Công chúa Ngá»c Lan và bảy vá» Công thần Khai quá»c cá»§a nhà Lê; Äó là các vá» Äại thần Lưu Nhân Chú, Phạm Vấn, Lê Sát, Lê Ngân, Nguyá» n Lý, Lê VÄn Linh và Bùi Quá»c Hưng.
Xem thêm
- Lê Lợi
- Khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n
- Lê Thái Tông
- Phạm VÄn Xảo
- Lê Ngân
- Lưu Nhân Chú
- Bùi Cầm Há»
- Nguyá» n Thiên TÃch
Tham khảo
- Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993
- Lê Quý Äôn, Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản Khoa há»c xã há»i, 1976, dá»ch giả Ngô Thế Long.
- Khâm Äá»nh Viá»t sá» Thông giám Cương mục
- Viá»t Nam sá» lược
Chú thÃch
- ^ aÄâbcÄại Viá»t thông sá», tác giả Lê Quý Äôn, Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, Dá»ch giả Ngô Thế Long, trang 238
- ^ Äại Viá»t thông sá», tác giả Lê Quý Äôn, Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, Dá»ch giả Ngô Thế Long, trang 238, 239, 240
- ^ Äại Viá»t thông sá», tác giả Lê Quý Äôn, Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, Dá»ch giả Ngô Thế Long, trang 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244
- ^ Thi Lang: hay Bá» Thi Lang, là má»t Äá»a Äiá»m gần cÄn cứ cá»§a nghÄ©a quân lúc ấy.
- ^ Ba Lẫm: tên sách, có lẽ là vùng Chiá»ng Lâm á» xã Äiá»n Lư, thuá»c huyá»n Bá Thưá»c, tá»nh Thanh Hóa.
- ^ Quan Du: sau Äá»i là châu Quan Hóa, nay là huyá»n Quan Hóa, tá»nh Thanh Hóa
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i 1993, bản Äiá»n tá», trang 329
- ^ aÄâÄại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 334, 335
- ^ aÄâbcdÄeêLá»i chú thÃch: Thẻ
sai; không có ná»i dung trong thẻ ref có tên
.C4.90.E1.BA.A1i_Vi.E1.BB.87t_s.E1.BB.AD_k.C3.BD_to.C3.A0n_th.C6.B0
- ^ Thà nh Tây Äô: nay á» và o khoảng giữa hai xã VÄ©nh Tiến và VÄ©nh Long, huyá»n VÄ©nh Lá»c, tá»nh Thanh Hóa.
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 335, 336
- ^ LÅ©ng Giang: tức là sông Äáy, còn gá»i là sông Äại LÅ©ng.
- ^ Tây Phù Liá»t: thuá»c huyá»n Thanh Trì, Hà Ná»i ngà y nay.
- ^ Äông Phù Liá»t: tên xã, cÅ©ng thuá»c huyá»n Thanh Trì, Hà Ná»i ngà y nay.
- ^ Bá»n há» gièm rằng:”Trưá»c kia à Mã Nhi bá» thua á» sông Bạch Äằng, Äem quân vá» hà ng. Hưng Äạo [25b] Äại Vương cho hà ng, nhưng dùng mưu lấy thuyá»n lá»n cho ÄÆ°a há» vá» nưá»c, rá»i cho ngưá»i giá»i bÆ¡i lặn sung là m phu thuyá»n. Ra Äến ngoà i biá»n, lừa lúc ban Äêm má»i ngưá»i ngá»§ say, bá»n phu thuyá»n lặn xuá»ng nưá»c, dùi Äá»§ng Äáy thuyá»n, những ngưá»i Äầu hà ng Äá»u bá» chết Äuá»i hết, không má»t ai sá»ng sót trá» vá» ÄÆ°á»£c”.
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 340, 341, chúng tôi tóm lược
- ^ Thà nh Äiêu Diêu: á» huyá»n Gia Lâm, Hà Ná»i.
- ^ Thà nh Thá» Cầu: nay thuá»c thá» xã Bắc Ninh, tá»nh Hà Bắc.
- ^ Thà nh Tam Giang: á» huyá»n Lâm Thao, tá»nh Phú Thá».
- ^ Thà nh Xương Giang: nay là thá» xã Bắc Giang, tá»nh Bắc Giang.
- ^ Thà nh Khâu Ãn: là tá»nh lỵ Lạng SÆ¡n ngà y nay. Lần nà y Lê Sát ÄÆ°á»£c Lê Lợi tiến phong Thiếu úy.
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 341
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 341, 342
- ^ Sách Äại viá»t sá» ký toà n thư chép Thái úy Trần Hãn, Tư mã Lê Sát, thiếu úy Lê Triá»n, Lê Lý Äánh lấy ÄÆ°á»£c thà nh Xương Giang.
- ^ Chi LÄng: là ải hiá»m trá» nhất trên con ÄÆ°á»ng từ Pha LÅ©y Äến Äông Quan, cách Pha LÅ©y khoảng 60 km, thuá»c xã Chi LÄng, tá»nh Lạng SÆ¡n ngà y nay.
- ^ Mã Yên: tên nôm là núi Yên ngá»±a, má»t hòn núi Äá cao khoảng 40m so vá»i mặt Äất, chu vi 300m, nằm á» phÃa nam cánh Äá»ng lầy lá»i, muá»n qua phải bắc cầu má»i Äi ÄÆ°á»£c.
- ^ aÄÄại Viá»t thông sá», tác giả Lê Quý Äôn, Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, Dá»ch giả Ngô Thế Long, trang 240
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 366
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, sách Äã dẫn, trang 365
- ^ aÄÄại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 240
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 241
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 241
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, sách Äã dẫn, trang 375
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 241
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 241
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 242
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 242, 243
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, bản Äiá»n tá», Äã dẫn, trang 373
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 243
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 243
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 243
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 243
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, bản ká»· quyá»n 11
- ^ Ãm chá» vụ Lê Sát Äá»nh giết Lê Ngân
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 241
- ^ Äại Viá»t thông sá», Nhà xuất bản vÄn hóa thông tin, 1976, trang 246
- ^ Äại Viá»t sá» ký toà n thư, Nhà xuất bản khoa há»c xã há»i Hà Ná»i, 1993, bản Äiá»n tá», trang 371, chúng tôi tóm lược
- ^ Äá»n thá» Ngá»c Lan thá» 7 vá» khai quá»c công thần
(Nguá»n: Wikipedia)
Đăng bởi: Trường Tiểu Học Tiên Phương
Chuyên mục: Tiểu sử