Tiểu sử Lê Trang Tông – Cuộc đời của Lê Trang Tông
Mục lục
Lê Trang Tông
Lê Trang Tông (chữ Hán: é»èå®; 1515 – 1548), hay còn gá»i là Trang Tông Dụ hoà ng Äế (èå®è£çå¸), tên tháºt là Lê Ninh (é»å¯§), là vá» hoà ng Äế Äầu tiên cá»§a nhà Lê Trung Hưng trong lá»ch sá» Viá»t Nam. Ãng còn ÄÆ°á»£c dân gian ưu ái Äặt cho mỹ danh nghèo nà n Chúa Chá»m.
Lê Duy Ninh là con trai cá»§a vua Lê Chiêu Tông; lúc Mạc ÄÄng Dung cưá»p ngôi nhà Lê, ông ÄÆ°á»£c Lê Quán cõng chạy sang Ai Lao. Äến nÄm 1532, ÄÆ°á»£c cá»±u thần Nguyá» n Kim Äón vá» là m vua, tái láºp triá»u Äại. Äến khoảng Äầu tháºp niên 1540, quân Lê chiếm lại hai vùng Thanh Hóa và Nghá» An là m cÄn cứ chá»ng lại nhà Mạc, má» ra giai Äoạn Nam – Bắc triá»u. Ãng qua Äá»i và o nÄm 1548, ngôi hoà ng Äế ÄÆ°á»£c truyá»n cho hoà ng tá» Lê Huyên, tức Lê Trung Tông.
Bạn đang xem: Tiểu sử Lê Trang Tông – Cuộc đời của Lê Trang Tông
Thân thế
Äầu thế ká»· 16, nhà Háºu Lê suy yếu. Sau khi các cuá»c khá»i nghÄ©a Trần Tuân, cha con Trần Cảo bá» dẹp, quyá»n hà nh lá»t và o tay các tưá»ng lÄ©nh. Các tưá»ng chia bè phái Äánh lẫn nhau. Cuá»i cùng, Mạc ÄÄng Dung thu ÄÆ°á»£c thắng lợi, giết hai anh em vua Lê Chiêu Tông và Lê Cung Hoà ng, láºp ra nhà Mạc (1527).
Lê Ninh là con trai duy nhất cá»§a vua Lê Chiêu Tông, mẫu thân là bà Phạm Thá» Ngá»c Quỳnh, ngưá»i sách Cao TrÄ©, huyá»n Thụy Nguyên, trấn Thanh Hóa . NÄm 1527, Mạc ÄÄng Dung thoán ngôi nhà Lê, Lê Ninh cùng mẹ ÄÆ°á»£c quan Äại thần Lê Quán cõng chạy trá»n sang Ai Lao. NÄm 1533, cá»±u thần nhà Háºu Lê là Nguyá» n Kim không phục nhà Mạc, chạy và o Thanh Hoá láºp lá»±c lượng riêng rá»i Äón láºp Lê Ninh tại Ai Lao, tức là Lê Trang Tông, tái láºp nhà Háºu Lê.
Sá» sách ghi Trang Tông là con cá»§a Lê Chiêu Tông, sinh nÄm 1514. Äiá»u Äó khiến các nhà nghiên cứu nghi ngá» vì khoảng cách tuá»i tác giữa vua cha Chiêu Tông và vua con Trang Tông quá ngắn, chá» có 8 nÄm . Nhà Mạc, trong biá»u tâu nhà Minh, phân trần vá» viá»c cưá»p ngôi nhà Lê nói rằng: Nguyá» n Kim dá»±ng con mình lên ngôi, nói dá»i là con cá»§a vua Chiêu Tông. Vả chÄng húy cá»§a Trang Tông là Duy Ninh, tháºm chà có thá» là nhánh cá»§a Lê Trừ, vì con cháu Lê Trừ Äá»u có tên lót là Duy[cần dẫn nguá»n].
Ná»i lại nhà Lê
Nguyá» n Kim
Vừa lên ngôi,, Trang Tông bà n luáºn vá» công tôn phò, láºp Nguyá» n Kim là m Thượng phụ, Thái sư Hưng quá»c công, nắm giữ binh quyá»n; Äinh Công là m Thiếu úy Hùng quá»c công, các tưá»ng tá khác Äá»u ÄÆ°á»£c phong thưá»ng theo thứ báºc. Nhà vua dá»±a và o vua Sạ Äẩu nưá»c Ai Lao Äá» má» quân, trưng lương chá»ng lại há» Mạc .
Trang Tông sai Trá»nh Duy Liêu Äi sứ nưá»c Minh, vượt biá»n từ Chiêm Thà nh Äi ghé thuyá»n buôn Quảng Äông. Theo Minh sá», Äến nÄm 1537, má»i Äến Yến Kinh, tâu lên Gia TÄ©nh Äế nhà Minh vá» viá»c thoán nghá»ch cá»§a há» Mạc và xin nhà Minh giúp quân . Vua Minh có ý nghi ngá», bá»n Duy Liêu liá»n viết thư dà i Äá» trình bà y, tá»± sánh mình vá»i Thân Bao Tư và Trương Tá» Phòng ngà y xưa.
Vì Trá»nh Duy Liêu Äi sứ Äã lâu mà không thấy tÄm hÆ¡i, nên Äến nÄm 1536, Trang Tông lại sai Trá»nh Viên sang nhà Minh, thá»nh cầu Trung Quá»c phát binh Äánh há» Mạc. Các Äại thần nhà Minh Äá»u chá»§ trương thảo phạt há» Mạc. Tháng 2 ÃL nÄm 1537, Gia TÄ©nh Äế hạ lá»nh cho Cừu Loan và Mao Bá Ãn cùng Äánh Mạc ÄÄng Dung . Mùa hạ cùng nÄm, tưá»ng nhà Mạc là Tây An hầu Lê Phi Thừa cai quản bảy huyá»n Thanh Hoa, thu vén vÆ¡ vét chá» Äinh tam ti mà sang Ai Lao quy thuáºn nhà Lê, ÄÆ°á»£c nhà vua cho giữ nguyên chức cÅ©, nhưng vá» sau vì kiêu ngạo mà bá» giết.
NÄm 1539, Trang Tông dùng con rá» Nguyá» n Kim là Trá»nh Kiá»m là m Dá»±c quá»c công, cùng Trá»nh Công NÄng và Lại Thế Vinh cùng Äánh há» Mạc. Quân Lê Äánh bại quân Mạc á» Lôi Dương . Mùa Äông nÄm 1540, quân Minh do Mao Bá Ãn chá» huy kéo quân Äến sát biên giá»i vá»i nưá»c ta, Mạc ÄÄng Dung hèn hạ dâng biá»u xin hà ng, tá»± cá»i trần, trói mình cùng vá»i hÆ¡n 40 quan lại Äến ải Nam Quan thú tá»i, tình nguyá»n dâng nạp sáu Äá»ng thuá»c châu VÄ©nh An quy vá» Khâm châu cá»§a nhà Minh . NÄm 1541, Gia TÄ©nh Äế Äá»i An Nam quá»c thà nh An Nam Äô thá»ng sứ ti, trao cho ÄÄng Dung chức Äô thá»ng sứ; Äá»i Äặt toà n quá»c là m mưá»i ba tuyên phá»§ ti, cho lá» thuá»c và o Äất nhà Minh. Từ Äó nhà Minh Äá»ng ý công nháºn há» Mạc cai trá» Äại Viá»t.
Mùa xuân nÄm 1542, nhà vua ÄÃch thân là m tưá»ng ra Äánh Thanh Hoa, dùng quáºn Thụy Hà Thá» Tưá»ng là m Ngá»± doanh Äá» thá»ng. Nguyá» n Kim dẫn quân Äi trưá»c, tấn công Thanh – Nghá», nhiá»u ngưá»i hưá»ng ứng theo, thanh thế rất lẫy lừng . NÄm 1543, vua tiến quân ra từ thà nh Tây Äô, tưá»ng Mạc là Trung Háºu hầu Dương Chấp Nhất hầu Äầu hà ng. Nhà vua sai Trá»nh Công NÄng Äem chiếu thư gá»i Nguyá» n Kim vá» nưá»c. Nguyá» n Kim và o gặp vua á» sông NghÄ©a Lá», ÄÆ°á»£c phong là m Thái tá», Äô tưá»ng tiết chế tưá»ng sÄ© chư doanh. Lại Äem quân bình Äá»nh vùng Äất phÃa tây nam, thưá»ng già nh thắng lợi. Vá» sau Trá»nh Công NÄng là m phản, Trang Tông sai Dá»±c quáºn công Trá»nh Kiá»m Äi Äánh, giết ÄÆ°á»£c NÄng.
Trá»nh Kiá»m
Tháng 4 ÃL nÄm 1545, Trang Tông tiến quân Äến Yên Mô . Dương Chấp Nhất má»i Nguyá» n Kim Äến chá» mình rá»i bà máºt giết chết, quay lại vá»i nhà Mạc. Nhà vua truy tặng là Chiêu Huân TÄ©nh công, thụy Trung Hiến, dùng con là Nguyá» n Uông là m Lãng quáºn công, Nguyá» n Hoà ng là m Hạ Khê hầu, cầm quân Äánh há» Mạc . Mùa thu nÄm Äó, ông dùng Trá»nh Kiá»m là m Äô tưá»ng, tiết chế các doanh quân thá»§y quân bá», kiêm tá»ng ná»i ngoại bình chương quân quá»c trá»ng sá»±, gia phong Thái sư, tưá»c Lạng quá»c công. Má»i viá»c trong nưá»c hết thảy do Trá»nh Kiá»m quyết Äoán, sau má»i tâu lên vua. Theo Äá» nghá» cá»§a Trá»nh Kiá»m, và o Äầu nÄm 1546, nhà vua cho láºp hà nh Äiá»n á» sách Vạn Lại là chá» hiá»m trá».
Ngà y 29 tháng 1 nÄm 1548 Trang Tông qua Äá»i, hưá»ng thá» 34 tuá»i. Trá»nh Kiá»m láºp con ông là thái tá» Huyên lên ná»i ngôi, tức là Lê Trung Tông, táng di thá» cá»§a ông lại Cảnh lÄng, phÃa nam Lam SÆ¡n .
Niên hiá»u
- Nguyên Hòa : 1533-1548
Giai thoại vá» Chúa Chá»m và câu thà nh ngữ
Giai thoại dân gian ká» rằng Lê Duy Ninh ngà y bé tên là Chá»m, mẹ ông từng tình cá» ÄÆ°á»£c gặp vua Lê Chiêu Tông má»t lần khi vua Äang bá» Mạc ÄÄng Dung giam lá»ng á» phưá»ng Äông Hà ; sau Äó có mang và sinh ra Chá»m.
Chá»m lá»n lên nhà nghèo, phải Äi vay má»i ngưá»i Äá» sá»ng qua ngà y và hứa sẽ trả Äá»§ nợ. Bá»ng gặp lúc Nguyá» n Kim khá»i binh chá»ng nhà Mạc, tìm ÄÆ°á»£c Chá»m là dòng dõi nhà Lê nên láºp là m vua.
Công cuá»c diá»t Mạc thắng lợi, vua Chá»m trá» lại kinh thà nh ThÄng Long. Khi Äi qua là ng cÅ© chá» mẹ con Duy Ninh lánh nạn, má»t sá» ngưá»i bán chá»u cho Ninh ngà y xưa Äá» lại Äòi tiá»n. Há» không biết Duy Ninh là m chức gì nhưng thấy ÄÆ°á»£c Äi xe giá, quân lÃnh há» vá» thì chắc là Ninh Äã thà nh Äạt, nên há» nhắc lại lá»i hứa cá»§a Ninh. Có nhiá»u ngưá»i không phải là chá»§ nợ nhưng cÅ©ng Äá» xô lại yêu cầu, Äòi há»i. Ngưá»i ngưá»i tấp náºp Äầy ÄÆ°á»ng, chá» và o vua mà Äòi nợ.
Nhà vua không biết mình nợ ai và cÅ©ng không biết là m sao mà trả cho hết nên truyá»n miá» n thuế má»t nÄm cho dân cả là ng Äá» trừ. Mặt khác, triá»u Äình ra lá»nh cấm những ngưá»i Äòi nợ chá» tay xúc phạm vua. Do Äó con ÄÆ°á»ng nhá» có tên là Cấm Chá» – ngõ có tên tá»n tại Äến ngà y nay á» Hà Ná»i.
“Nợ như chúa Chá»m” trá» thà nh má»t thà nh ngữ chá» những ngưá»i thiếu nợ quá nhiá»u. Ngưá»i Äá»i có câu ca dao:
- Vua Ngô ba sáu tấn và ng
- Thác xuá»ng âm phá»§ chẳng mang ÄÆ°á»£c gì
- Chúa Chá»m mắc nợ tì tì
- Thác xuá»ng âm phá»§ kém gì vua Ngô?
Giai thoại nà y không có tháºt. Trên thá»±c tế Lê Duy Ninh tá»i hết Äá»i vẫn chưa khôi phục ÄÆ°á»£c kinh thà nh ThÄng Long.
Xem thêm
- Lê Chiêu Tông
- Nguyá» n Kim
Chú thÃch
- ^ aÄâbcdÄÄại Viá»t sá» ký bản ká» tục biên, quyá»n 16.
- ^ Theo Äại Viá»t Sá» ký Toà n thư, Chiêu Tông sinh nÄm 1506
- ^ aÄâbcdÄKhâm Äá»nh Viá»t sá» Thông giám Cương mục, quyá»n 27.
- ^ Ngưá»i nưá»c Sá» Äá»i Xuân Thu. Khi quân Ngô Äánh phá nưá»c Sá», Bao Tư sang Tần cầu cứu, khóc Äến bảy ngà y là m vua Tần Ãi công cảm Äá»ng, phải dấy quân cứu nưá»c Sá».
- ^ Tên tá»± cá»§a Trương Lương, trung vá»i nưá»c Hà n, mưu sát Tần Thá»§y Hoà ng á» Bác Lãng Sa Äá» báo thù cho nưá»c. Sau giúp Hán Cao Tá», thá»ng nhất thiên hạ.
- ^ Nay thuá»c tá»nh Thanh Hóa
- ^ Nay thuá»c Äá»a pháºn tá»nh Ninh Bình
- ^ Nay thuá»c huyá»n Thụy Nguyên, tá»nh Thanh Hóa
- ^ Bảng tra niên hiá»u các triá»u vua Viá»t Nam
(Nguá»n: Wikipedia)
Đăng bởi: Trường Tiểu Học Tiên Phương
Chuyên mục: Tiểu sử