Tiểu sử Ngô Sỹ Liên – Cuộc đời của Ngô Sỹ Liên
Mục lục
Ngô Sỹ Liên
Ngô SÄ© Liên (chữ Hán: å³å£«é£) (khoảng Äầu thế ká»· 15 – ?) là má»t nhà sá» há»c thá»i Lê sÆ¡, sá»ng và o thế ká»· 15. Ãng là ngÆ°á»i Äã tham gia khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n và có công lá»n trong viá»c biên soạn bá» Äại Viá»t sá» ký toà n thÆ° – bá» quá»c sá» chÃnh thá»ng cÅ© nhất của Viá»t Nam mà còn Äược lÆ°u truyá»n tá»i ngà y nay.
Bạn đang xem: Tiểu sử Ngô Sỹ Liên – Cuộc đời của Ngô Sỹ Liên
Tiá»u sá»
Ngô SÄ© Liên là ngÆ°á»i là ng Chúc Lý, huyá»n ChÆ°Æ¡ng Äức (nay là thôn Chúc Lý, xã Ngá»c Hòa, huyá»n ChÆ°Æ¡ng Mỹ, Hà Ná»i).[1]
Sá»± nghiá»p
Ngô SÄ© Liên tham gia khá»i nghÄ©a Lam SÆ¡n khá sá»m, cùng vá»i Nguyá» n Nhữ Soạn (em cùng cha khác mẹ vá»i Nguyá» n Trãi) giữ chức vụ thÆ° ký trong nghÄ©a quân, nhiá»u lần Äược Lê Lợi cá» Äi giao thiá»p vá»i quân nhà Minh trong những thá»i kỳ Äôi bên tạm hòa hoãn Äá» củng cá» lá»±c lượng.[cần dẫn nguá»n]
Tháng 3 nÄm 1442, triá»u Äình tá» chức thi há»i cho sÄ© nhân trong nÆ°á»c. Nguyá» n Trá»±c, Nguyá» n Nhữ Äá», LÆ°Æ¡ng NhÆ° Há»c 3 ngÆ°á»i Äá» tiến sÄ© cáºp Äá»; Trần VÄn Huy 7 ngÆ°á»i Äá» tiến sÄ© xuất thân; Ngô SÄ© Liên 23 ngÆ°á»i Äá» Äá»ng tiến sÄ© xuất thân. Sai soạn vÄn bia, dá»±ng bia ghi tên các tiến sÄ©. Bia tiến sÄ© bắt Äầu có từ Äây.[2]
Sau khi thi Äá», Ngô SÄ© Liên Äã từng giữ các chức Phó Äô ngá»± sá» dÆ°á»i triá»u Lê Nhân Tông, Lê Nghi Dân và Lê Thánh Tông, Lá» bá»,Thá» lang, Triá»u liá»t Äại phu kiêm Quá»c Tá» Giám TÆ° nghiá»p kiá»m Sá» quan tu soạn dÆ°á»i triá»u Lê Thánh Tông.[2]
Biên soạn Äại Viá»t sá» ký toà n thÆ°
Äóng góp to lá»n mà Ngô SÄ© Liên còn Äá» lại cho Äá»i sau chÃnh là bá» Äại Viá»t sá» ký toà n thÆ° mà ông Äã biên soạn theo lá»nh nhà vua, Äược bắt Äầu biên soạn và o nÄm Ká»· Hợi, niên hiá»u Há»ng Äức thứ 10 (1479) Äá»i Lê Thánh Tông. Bá» sá» gá»m 15 quyá»n, chia thà nh hai phần:
- Phần má»t (ngoại ká»·), gá»m 5 quyá»n, chép từ thá»i Há»ng Bà ng Äến hết thá»i Bắc thuá»c (nÄm 938).
- Phần hai (bản ká»·) gá»m 10 quyá»n, chép từ thá»i Ngô Quyá»n dá»±ng nÆ°á»c (nÄm 938) Äến khi vua Lê Thái Tá» lên ngôi (nÄm 1428).
Bà i tá»±a Äại Viá»t sá» ký ngoại ká»· toà n thÆ° cÅ©ng do Ngô SÄ© Liên viết, có Äoạn nêu rõ:
- “Trá»m nghÄ©: may gặp buá»i thá»nh trá», tá»± thẹn không chút báo Äá»n, nên không tá»± nghÄ© sức há»c kém cá»i, lấy hai bá» sách của các báºc tiên hiá»n là m trÆ°á»c Äây, sá»a sang lại, thêm và o má»t quyá»n Ngoại ká»·, gá»m má»t sá» quyá»n, gá»i là Äại Viá»t sá» ký toà n thÆ°. Trong bá» sách nà y, vá» sá»± viá»c, có viá»c nà o trÆ°á»c kia quên sót thì bá» sung và o; vá» thá» lá» có lá» nà o chÆ°a tháºt Äúng thì chá»nh lý lại; vá» vÄn có chá» nà o chÆ°a á»n thì Äá»i thay Äi; thảng hoặc có viá»c nà o hay viá»c nà o dá» có thá» là m gÆ°Æ¡ng khuyên rÄn Äược thì góp thêm ý kiến quê ká»ch á» dÆ°á»i… Tuy những lá»i khen chê ấy chÆ°a có thá» là m công luáºn cho muôn Äá»i vá» sau nhÆ°ng may ra cÅ©ng có thá» giúp Ãch phần nà o cho viá»c tra cứu tìm hiá»u…”.
Nháºn Äá»nh
Lá»i vua Lê Thánh Tông dụ Äô ngá»± sá» Äà i là Ngô SÄ© Liên và Nghiên Nhân Thá» rằng:[3]
| â | Ta má»i coi chÃnh sá»±, sá»a má»i Äức Äá», tuân theo Äiá»n cÅ© của thánh tá» thần tông, nên má»i tế giao và o Äầu mùa xuân. Các ngÆ°Æ¡i lại bảo tá» tông tế giao cÅ©ng không Äáng theo!. Các ngÆ°Æ¡i bảo nÆ°á»c ta Äá»i xÆ°a là hà ng phiên bang, thế là các ngÆ°Æ¡i theo Äạo chết, mang lòng không vua. Vả lại, khi Lá» Äức hầu cÆ°á»p ngôi, Ngô SÄ© Liên chẳng vì hắn trá» tà i phong hiến Äó sao? Ưu Äãi trá»ng lắm! Nhân Thá» không vì hắn trù hoạch nÆ¡i mà n trÆ°á»ng Äó Æ°? Ngôi chức cao lắm! Nay Lá» Äức hầu mất nÆ°á»c vá» tay ta, cácngÆ°Æ¡i không biết vì Än lá»c mà chết theo hắn lại Äi thá» ta. Nếu không nói ra, trong lòng các ngÆ°Æ¡i không tá»± há» thẹn mà chết Æ°? Thá»±c là bá»n gian thần bán nÆ°á»c!”. | â |
| ââÄại Viá»t sá» ký toà n thÆ° | ||
Xem thêm
- Äại Viá»t Sá» ký Toà n thÆ°
(Nguá»n: Wikipedia)
Đăng bởi: Trường Tiểu Học Tiên Phương
Chuyên mục: Tiểu sử
