Tiểu sử Nguyá» n Thông – Cuộc đời của Nguyá» n Thông
Mục lục
NguyỠn Thông
Nguyá»
n Thông.
Nguyá» n Thông (1827â1884), tá»± Hy Phần, hiá»u Kỳ Xuyên, biá»t hiá»u Äá»n Am; là quan nhà Nguyá» n và là danh sÄ© Viá»t Nam á» ná»a Äầu thế ká»· 19.
Bạn đang xem: Tiểu sử Nguyá» n Thông – Cuộc đời của Nguyá» n Thông
Tiá»u sá»
Äá»n thá» Nguyá»
n Thông trong khuôn viên trÆ°á»ng Dục Thanh, Phan Thiết
Nguyá» n Thông (é®é) sinh ngà y 28 tháng 5 nÄm 1827 tại là ng Bình Thạnh, tá»ng Thạch Há»i Hạ, huyá»n Tân Thạnh, phủ Tân An, tá»nh Gia Äá»nh (nay thuá»c xã Phú Ngãi Trá», huyá»n Châu Thà nh, tá»nh Long An) .
Cha ông là Nguyá» n Hanh, ngÆ°á»i Tân Thạnh (tá»nh Gia Äá»nh), kết hôn cùng bà Trá»nh Thá» A Mầu nguyên quán á» Thừa Thiên, sinh hạ Äược hai trai là Nguyá» n Thông và Nguyá» n Hà i.
Thuá» nhá», hai anh em ông Äược cha dạy dá». NÄm Nguyá» n Thông 10 tuá»i thì mẹ mất, 17 tuá»i thì cha mất, hai anh em phải vất vả kiếm sá»ng. Rất ham há»c nhÆ°ng không có thầy, Nguyá» n Thông cùng em tá»± há»c. Äến khi Nguyá» n Nhữ Hiá»n Äược bá» là m Tri phủ á» Tân An, hai anh em ông liá»n Äến xin thá» giáo. NhÆ°ng há»c chẳng Äược lâu, vì thầy dạy phải trá» vá» kinh .
NÄm 1844, Nguyá» n Thông ra há»c á» Huế. NÄm 1849, ông thi Äáºu cá» nhân nhÆ°ng thi há»i bá» Äánh há»ng vì táºp bà i thi bá» lấm má»±c. Biết vÄn tà i của Nguyá» n Thông, nhiá»u ngÆ°á»i khuyên nên Äợi Äá» thi khoa sau. NhÆ°ng vì nhà nghèo không thá» tiếp tục há»c, Nguyá» n Thông nháºn chức huấn Äạo tại Phú Phong, tá»nh An Giang.
Sáu nÄm sau (1855), ông Äược triá»u ra Huế, nÄm sau Äược thÄng Hà n lâm viá»n tu soạn, tham gia soạn sách “Nhân sá»± kim giám” (gÆ°Æ¡ng và ng soi viá»c ngÆ°á»i).
NÄm 1859, khi thá»±c dân Pháp xâm chiếm miá»n Äông Nam Kỳ, ông xin tòng quân và Äược cá» là m tham mÆ°u (coi viá»c cÆ¡ máºt) cho tÆ°á»ng Tôn Thất Hiá»p. NÄm 1861, Äại Äá»n Chà Hòa thất thủ, ông Äược thÄng từ VỠúy lên ChÆ°á»ng vá», sung chức Phó Äá» Äá»c, Äá» hiá»p cùng TrÆ°Æ¡ng Äá»nh chá»ng giặc.
NÄm 1862, triá»u Äình Huế cắt ba tá»nh miá»n Äông Nam Kỳ cho Pháp, ông Äến PhÆ°á»c Tuy (Bà Rá»a). Äược Phan Thanh Giản Äá» cá», ông trá» vá» VÄ©nh Long giữ chức Äá»c há»c từ nÄm 1863 Äến tháng 7 nÄm 1864. Thá»i gian nà y, ông Äã cho xây dá»±ng lại VÄn Thánh Miếu VÄ©nh Long và Äá»ng thá»i liên lạc chặt chẽ vá»i các tá» chức chá»ng Pháp. Cùng trong thá»i gian nà y, ông cùng các bạn Äá»ng môn Äã tá» chức cải táng Võ TrÆ°á»ng Toản từ Chà Hòa vá» Ba Tri (Bến Tre) vì không muá»n má» phần thầy nằm trên Äất của Äá»i phÆ°Æ¡ng.
NÄm 1867, ba tá»nh miá»n Tây Nam Kỳ cÅ©ng bá» Pháp xâm chiếm, ông cùng vá»i nhiá»u sÄ© phu Nam Kỳ không chá»u hợp tác, nên Äã tá» Äá»a ra tại Bình Thuáºn.
NÄm 1867, Nguyá» n Thông Äược cá» là m Ãn sát Khánh Hòa rá»i Quảng Ngãi. Thá»i gian nà y ông dâng sá» lên triá»u Äình, Äá» biá»n bạch cho Phan Thanh Giản, Äá»ng thá»i dâng bá»n bản Äiá»u trần vá» kế sách hÆ°ng thá»nh quá»c gia cho vua Tá»± Äức. Tuy nhiên, tất cả Äá»u không Äược chấp nháºn vì sá»± gièm pha của các Äại thần khác chÃnh kiến trong triá»u.
NÄm 1870, ông tham gia chấm thi trÆ°á»ng Thừa Thiên, kết thân vá»i Phạm Phú Thứ, Nguyá» n TÆ° Giản, Äá» ÄÄng Äá»…rá»i là m Biá»n lý bá» Hình, Bá» chÃnh Quảng Ngãi. á» Äây, Nguyá» n Thông Äã tÃch cá»±c thi hà nh những biá»n pháp Äá» bà i trừ nạn tham ô, hà hiếp dân chúng của bá»n cÆ°á»ng hà o ác bá Äá»a phÆ°Æ¡ng. Viá»c là m nà y của ông Äã Äụng chạm tá»i quyá»n lợi của má»t sá» Äại thần trong triá»u, vì váºy không lâu sau ông bá» cách chức, tá»ng giam và bá» xá» trượng, sau nhá» dân chúng kêu oan tá»i vua, má»i Äược giải tá»i.
NÄm 1873, ông xin vá» dưỡng bá»nh tại SÆ¡n Trung (Bình Thuáºn), kết bạn cùng các thân hà o trà thức Äá»a phÆ°Æ¡ng, Äá»ng thá»i thá»±c hiá»n các hoạt Äá»ng khai khẩn.
NÄm 1874, triá»u Äình cho phục chức, là m viá»c trong bá» Lá» nhÆ°ng khi Äến Huế, ông lại bá» bá»nh nên phải cáo vá».
NÄm 1876, ông lại Äược triá»u vá» kinh, giữ chức Tu nghiá»p Quá»c Tá» Giám. Thá»i gian nà y ông cùng vá»i các quan trong triá»u nhÆ° Bùi Ưá»c, Hoà ng Duy Tân khảo duyá»t bá» Khâm Äá»nh Viá»t sá» Thông giám cÆ°Æ¡ng mục, nhân Äó soạn Viá»t sá» cÆ°Æ¡ng giám khảo lược (tức Viá»t sá» thông giám cÆ°Æ¡ng mục khảo lược).
NÄm 1877, triá»u Äình chấp thuáºn kế hoạch khai hoang vùng La NgÆ°, Ba Dầu (Bình Tuy) ngà y nay nên cỠông vá» là m Doanh Äiá»n sứ Bình Thuáºn.
NÄm 1878, bá»nh cÅ© tái phát, ông xin nghá» dà i hạn. NÄm 1880, Äược máºt chá» cùng vá»i các quan Äá»a phÆ°Æ¡ng xá» vụ ná»i dáºy của ngÆ°á»i thiá»u sá», xá» vụ lÆ°u dân từ trong Nam ra. CÅ©ng nÄm nà y, ông thà nh láºp Äá»ng Châu xã và xây dá»±ng Ngá»a Du Sà o Äá» có nÆ¡i là m thÆ¡, Äá»c sách.
NÄm 1881, Nguyá» n Thông Äược bá» là m Phó sứ Äiá»n nông kiêm Äá»c há»c tá»nh Bình Thuáºn. NÄm sau thÄng Há»ng lô tá»± khanh. NÄm 1883, kinh thà nh thất thủ, Tá»± Äức bÄng hà , ông ra Huế thá» tang vua.
Tháng 4 nÄm 1884, Ngá»a Du Sà o vÄn táºp của ông ra Äá»i. Tháng 6 nÄm Äó, ông viết di chúc… Ãng mất ngà y 7 tháng 7 nÄm 1884 (tức ngà y 27 tháng 8 nÄm Giáp Thân), thá» 57 tuá»i.
Má» phần của ông Äặt á» Äá»i Ngá»c Lâm, sát chân núi Ngá»c SÆ¡n, Äá»i diá»n vá»i Tháp ChÄm PôshanÆ°, Lầu ông Hoà ng và Bá»u SÆ¡n Tá»± thuá»c phÆ°á»ng Phú Hà i, trên con ÄÆ°á»ng từ Phan Thiết Äi MÅ©i Né.
Gia Äình
Ngá»a Du Sà o (trong khuôn viên trÆ°á»ng Dục Thanh) do Nguyá»
n Thông xây dá»±ng Äá» có nÆ¡i là m thÆ¡, Äá»c sách. NÄm 1910, Nguyá»
n Tất Thà nh Äến Äây dạy há»c, cÅ©ng từng Äá»c sách tại Äây.
Ãng kết hôn vá»i bà Ngô Thá» A Thúy (Ngô Thá» Tý), cháu cá» của Ngô Nhân Tá»nh, sinh hạ Äược hai ngÆ°á»i con trai là Nguyá» n Trá»ng Lá»i (hay Lá»i) và Nguyá» n Quý Anh (cả hai Äá»u là nhà duy tân cải cách trong phong trà o Duy Tân) và ba ngÆ°á»i con gái. Ngoà i ra, ông còn có má»t ngÆ°á»i con trai và má»t ngÆ°á»i con gái vá»i ngÆ°á»i vợ kế há» Äoà n .
Các tác phẩm chÃnh
- Viá»t sá» thông giám cÆ°Æ¡ng mục khảo lược
- Khâm Äá»nh nhân sá»± kim giám
- DÆ°Æ¡ng chÃnh lục
- Kỳ xuyên thi sao
- Kỳ xuyên vÇn sao
- Ngá»a du sà o táºp
- …
Äánh giá
- ThÆ¡ vÄn Nguyá» n Thông là tấm lòng Æ°u ái Äá»i vá»i những ngÆ°á»i xấu sá», sá»± quan tâm Äến nghá» là m ruá»ng và gắn bó vá»i Äá»i sá»ng của nông dân. Ãng ca ngợi và xót thÆ°Æ¡ng những ngÆ°á»i hy sinh trong cuá»c chiến Äấu chá»ng Pháp. Ná»i báºt và bao trùm là tấm lòng yêu mến quê hÆ°Æ¡ng mà ông phải lìa bá» vì không chá»u sá»ng trên Äất kẻ thù Äã chiếm Äóng…
- Sinh trÆ°á»ng trong má»t gia Äình nhà nho nghèo, sá»m gần gÅ©i vá»i những ngÆ°á»i lao Äá»ng, có vá»n há»c thức, có nÄng khiếu thÆ¡ vÄn, lại Äược Äi nhiá»u…nên hầu hết trÆ°á»c tác của ông Äá»u thiên vá» tả thá»±c, già u chất trữ tình, mang tÃnh tá» cáo cao, không sa Äà viá» n vông hay sáo rá»ng…Tuy Äôi lúc trong thÆ¡ vÄn ông, cÅ©ng không tránh khá»i những ná»i buá»n hiu hắt của má»t nhà nho cảm thấy bất lá»±c trÆ°á»c váºn má»nh tá»n vong của non sông, của dân tá»c mà ông yêu mến.
Chú thÃch
- ^ Theo quyết Äá»nh chia huyá»n nÄm 1981 [1].
- ^ Theo Website tá»nh VÄ©nh Long
- ^ Theo “phả há» của Nguyá» n Thông”, in trong “Nguyá» n thông, con ngÆ°á»i và tác phẩm” của Ca VÄn Thá»nh và Bảo Äá»nh Giang, Nhà xuất bản TP. HCM, 1984
- ^ Tá»± Äiá»n VÄn há»c (bá» má»i, Nhà xuất bản. Thế giá»i, 2004, tr.1189) và Nhá» Nguyá» n Thông [2].
(Nguá»n: Wikipedia)
Đăng bởi: Trường Tiểu Học Tiên Phương
Chuyên mục: Tiểu sử
