Tiểu sử Trần Nguyên Đán – Cuộc đời của Trần Nguyên Đán

Trần Nguyên Đán

Trần Nguyên Đán (chữ Hán: 陳元旦, 1325 hay 1326? – 1390) hiệu Băng Hồ, là tôn thất nhà Trần, dòng dõi Chiêu Minh vÆ°Æ¡ng Trần Quang Khải. Làm quan tới TÆ° đồ dưới thời các vua Trần Nghệ Tông, Trần Duệ Tông và Trần Phế Đế, tước ChÆ°Æ¡ng Túc quốc thượng hầu. Nguyên Đán là người hiền từ, nho nhã, có phong cách của bậc quân tá»­ thời xÆ°a .

Bạn đang xem: Tiểu sử Trần Nguyên Đán – Cuộc đời của Trần Nguyên Đán

Tiểu sử

Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng:

Hay theo như Khâm định Việt sử thông giám cương mục thì:

Website của Ban quản lý Côn Sơn-Kiếp Bạc viết rằng ông là con của Nhập nội Thái bảo Uy Túc hầu Trần Văn Bích, cháu đời thứ tư của Trần Quang Khải nhưng có lẽ ông là chắt đời thứ năm của Trần Quang Khải vì cũng trong Đại Việt sử ký toàn thư có chép rằng:

Như thế, đoạn này khẳng định ông là em họ của Nghệ Tông, trong khi Quang Khải là em ruột của Trần Thánh Tông nên Đạo Tái là em họ của Trần Nhân Tông, Văn Bích là em họ của Trần Anh Tông và phải còn một người nữa ngang hàng với Trần Minh Tông thì ông mới là em họ của Nghệ Tông. Còn nếu ông là chắt đời thứ tư của Quang Khải thì về mặt gia đình, Trần Nghệ Tông phải gọi ông bằng chú, xưng cháu mới là đúng.

Sự nghiệp quan trường

Đời vua Trần Dụ Tông (1341 -1369), ông được bổ nhiệm chức Đại phu Ngự sử đài, chuyên việc can gián .

Tháng 10 âm lịch năm 1370, ông cùng Cung Định vương Trần Phủ (tức Trần Nghệ Tông sau này), Cung Tuyên vương Trần Kính (tức Trần Duệ Tông sau này), Thiên Ninh công chúa Ngọc Tha hội ở sông Đại Lại, phủ Thanh Hóa để dấy quân chống Dương Nhật Lễ .

Tháng 2 âm lịch năm 1371, sau khi lật đổ Dương Nhật Lễ, ông được Trần Nghệ Tông phong làm tư đồ .

Tháng 10 âm lịch năm 1375, vua Trần Duệ Tông sai ông coi việc quân trấn Quảng Oai .

Tháng 7 âm lịch năm 1385 thời Trần Phế Đế, tÆ° đồ ChÆ°Æ¡ng Túc Quốc thượng hầu Nguyên Đán trí sÄ© lui về Côn SÆ¡n (nay thuộc huyện Chí Linh, tỉnh Hải DÆ°Æ¡ng) ở ẩn, gá»­i cho các bạn làm quan bài thÆ¡, có câu rằng: Kim cổ hÆ°ng vong chân khả giám, ChÆ° công hà nhẫn gián thÆ° hy? (nghÄ©a: Còn mất xÆ°a nay gÆ°Æ¡ng đã rõ, Các ông sao nỡ vắng thÆ° can?) . Thượng hoàng Nghệ Tông thường ngá»± đến nhà riêng của ông để thăm bệnh và hỏi việc sau này. NhÆ°ng Nguyên Đán đều không nói gì, chỉ thÆ°a: “Xin bệ hạ kính nước Minh nhÆ° cha, yêu Chiêm Thành nhÆ° con, thì nước nhà vô sá»±. Tôi dầu chết cÅ©ng được bất hủ” .

Ông mất ngày 14 tháng 11 âm lịch năm 1390 thời Trần Thuận Tông . Thượng hoàng Nghệ Tông có làm bài thơ đề trên mộ ông.

Thơ ca

Nguyên Đán có tập thÆ¡ tên là Băng Hồ, vài quyển (Theo Nghệ văn chi của Lê Quý Đôn thì Trần Nguyên Đán soạn Băng Hồ ngọc hác tập, 10 quyển), truyền ở đời, là cảm thời thế mà làm ra . Hiện nay còn 51 bài chép trong “Toàn Việt thi lục”. Phần lớn là thÆ¡ tâm sá»±, chán nản, lo đời, thật ra là lo cho dòng họ, chỉ hi vọng vào các bậc “anh tài” ở lớp hậu sinh nhÆ° Nguyễn Ứng Long (Nguyễn Phi Khanh). Có một số bài phản ánh xã hội và đời sống nhân dân cuối đời Trần: “Nhâm Dần lục nguyệt tác”, “Dạ quy chu trung tác” (“ThÆ¡ làm trên thuyền trong đêm trở về”), “Bất mị”.

Thiên văn học

Cùng với Đặng Lộ, ông là một trong những người đặt nền móng sơ khai cho ngành Thiên văn học ở Việt Nam. Ông đã soạn ra cuốn “Bách thế thông kỉ thư” trong đó ghi chép các nhật nguyệt thực và chuyển động của 5 hành tinh (Thủy, Kim, Hỏa, Mộc, Thổ) từ thời Hồng Bàng đến thời Lý, Trần. Tiếc rằng cuốn sách quý này đã bị giặc Minh đốt phá vào đầu thế kỉ XV. ^{[cần dẫn nguồn]}

Gia đình

Ông có 11 con trai và con gái , nhưng chỉ có năm người còn được biết đến do có tên trong chính sử:

• Trai:
  • Trần Mộng Dữ, lấy công chúa Hoàng Trung (con gái công chúa Huy Ninh với tôn thất Nhân Vinh) .
  • Trần Thúc Dao Đại Việt sá»­ ký toàn thÆ° chép rằng Trần Thúc Dao là con của Trần Nguyên Đán, làm ngụy quan cho triều Minh, vua Hậu Trần lên ngôi, Thúc Dao không đón rước nên bị nhà Hậu Trần giết cùng với 500 người khác.
  • Trần Thúc Quỳnh
• Gái:
  • Trần Thị Thái, lấy Nguyễn Ứng Long (tức Nguyễn Phi Khanh), sinh ra Nguyễn Trãi .
  • Trần Thị Thai, lấy Nguyễn Hán Anh .

Nhận xét

• Ngô SÄ© Liên trong Đại Việt sá»­ ký toàn thÆ° có nhận định về ông nhÆ° sau:

• Khâm định Việt sá»­ thông giám cÆ°Æ¡ng mục nhận định:

• Ngô Thì SÄ© trong sách Việt sá»­ tiêu án nhận định:

Ghi chú

1. ^ ^aăâTrần Nguyên Đán trên website của Ban quản lý di tích Côn Sơn-Kiếp Bạc
2. ^ ^{aăâbcdđeêg}Đại Việt Sá»­ Ký Bản Ká»· Toàn ThÆ° – Quyển VIII: Ká»· Nhà Trần – Thuận Tông hoàng đế
3. ^ Đại Việt Sá»­ Ký Bản Ká»· Toàn ThÆ° – Quyển VI: Ká»· Nhà Trần – Anh Tông Hoàng Đế
4. ^ Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục: Chính Biên, Quyển thứ VIII
5. ^ ^aăâĐại Việt Sá»­ Ký Bản Ká»· Toàn ThÆ° – Quyển VII: Ká»· Nhà Trần – Nghệ Tông Hoàng Đế (phụ: Hôn Đức công DÆ°Æ¡ng Nhật Lễ)
6. ^ ^aăKhâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục: Chính Biên, Quyển thứ X
7. ^ Đại Việt Sá»­ Ký Bản Ká»· Toàn ThÆ° – Quyển VII: Ká»· Nhà Trần – Duệ Tông Hoàng Đế
8. ^ Đại Việt Sá»­ Ký Bản Ká»· Toàn ThÆ° – Quyển VIII: Ká»· Nhà Trần – Phế Đế
9. ^ ^aăKhâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục: Chính Biên, Quyển thứ XI
10. ^ Nguyễn Trãi, Băng Hồ di sự lục.
11. ^ Việt sử tiêu án, soạn giả Ngô Thì Sĩ; Dịch giả: Hội Việt Nam Nghiên cứu Liên Lạc Văn Hóa Á Châu Nhà xuất bản: Văn Sử 1991, chương Thuận Tôn hoàng đế và Thiếu đế
12. ^ Việt sử tiêu án bản điện tử, Chuyển sang ấn bản điện tử bởi: Công Đệ, Doãn Vượng, Lê Bắc 2001 [1]

(Nguồn: Wikipedia)

Đăng bởi: Trường Tiểu Học Tiên Phương

Chuyên mục: Tiểu sử